7.2.2009 | 08:46
Hvaša jurtir voru notašar til galdraverka og lękninga?
Draumagras, eša klóelfting, er sagt vaxa allra grasa fyrst og į žaš aš vera fullsprottiš 16. maķ. Žann dag skulu menn taka žaš, setja inn ķ Biblķuna og geyma ķ gušspalli 16. sunnudags eftir trķnitatis. Žvķ nęst skal lįta žaš ķ hįrsrętur sér fyrir svefninn og dreymir mann žį žaš sem mašur vill vita. Einnig er hęgt aš mylja draumagrasiš saman viš messuvķn og taka inn į fastandi maga į hverjum morgni. Žessi blanda ver menn gegn holdsveiki. Vilji menn aftur į móti verjast innvortis kveisum skal taka draumagrasiš snemma morguns, bķta žaš śr hnefa og snśa sér į móti austri.
Baldursbrįin er einnig til margra hluta nytsamleg. Vilji stślka til aš mynda komast aš žvķ hvort įstvinur hennar sé henni trśr getur hśn lagt baldursbrį undir boršdśk įn žess aš hann viti og bošiš honum sķšan aš žiggja góšgeršir. Gangi honum vel aš kyngja žvķ sem honum er bošiš er hann stślkunni trśr en svelgist honum į er hann svikull. Reynandi er aš lįta konu liggja eša sitja į baldursbrį gangi henni illa aš fęša. Einnig er hęgt aš lįta hana drekka baldursbrį ķ vķni. Sé stślka lįtin setjast į baldursbrį getur hśn ekki stašiš upp aftur nema hśn sé hrein mey. Sś trś er lķka til um baldursbrįna, eins og um freyjugras og fjögurra blaša smįra, aš leggi mašur jurtina undir höfuš sér fyrir svefn žį dreymi mann žann sem stoliš hefur frį manni.
Baldursbrįin er lķka alžekkt lękningaplanta. Hśn var ašallega notuš viš kvensjśkdómum, įtti aš leiša tķšir kvenna og leysa dįiš fóstur frį móšur, eftirburš og stašiš blóš. Žį var baldursbrįin dugandi viš tannpķnu og įttu menn žį aš leggja marša baldursbrį į eyraš žeim megin sem verkurinn var. Til aš lękna höfušverk var heillarįš aš binda baldursbrį um höfušiš. Baldursbrįrte var tališ hjartastyrkjandi, svitadrķfandi og ormdrepandi.
Žeir sem finna fjögurra blaša smįra eru miklir gęfumenn og beri menn hann į sér fylgir žvķ mikiš lįn. Sumir segja aš žaš verši aš borša smįrann en ašrir aš žeir sem finni fjögurra blaša smįra megi óska sér.
Best er aš geyma fjögurra blaša smįra ķ sįlmabók eša öšrum helgiritum žvķ žaš eykur virkni hans. Sé hann settur ķ skó įšur en lagt er af staš ķ feršalag kemur hann ekki ašeins ķ veg fyrir aš menn žreytist ķ fótunum heldur tryggir lķka aš feršalagiš verši įfallalaust.
Hér į landi hefur fjögurra blaša smįri einnig veriš nefndur lįsagras og sagšur hafa žį nįttśru aš geta lokiš upp hverri lęsingu. Til žess aš finna lįsagrasiš hafa einkum veriš nefndar tvęr ašferšir. Önnur er sś aš grafa kapalhildir (merarfylgju) ķ jörš nęrri mżri į fardögum og tyrfa yfir. Lįsagrasiš veršur žį sprottiš į Jónsmessunótt. Žį į aš taka žaš, žurrka ķ vindi, varast aš lįta sól skķna į žaš og bera žaš svo um hįlsinn ķ silkitvinna. Munu žį ljśkast upp allir lįsar fyrir žeim sem ber lįsagrasiš.
Hin ašferšin er aš smķša dyraumbśnaš allan meš hurš, skrį og lykli og setja fyrir marķuerluhreišur og lęsa mešan marķuerlan er aš heiman. Žegar hśn kemur til baka og kemst ekki aš ungum sķnum fer hśn og sękir fjögurra blaša smįra, stingur honum ķ lįsinn og opnar. Žegar marķuerlan er bśin aš nota fjögurra blaša smįrann getur mašur svo hirt hann.
Brönugras var tališ einkar notadrjśgt til žess aš örva įstir manna og losta. Einnig er sagt aš žaš geti stillt ósamlyndi hjóna sofi žau į žvķ. Brönugrasiš hefur gengiš undir żmsum nöfnum, svo sem hjónagras, friggjargras, vinagras, elskugras eša grašrót og segja nöfnin sķna sögu.
Gott žykir aš drekka seyšiš af brönugrasi. Annars er ašalkrafturinn ķ rótinni og veršur žvķ aš gęta vel aš žvķ aš hśn sé heil žegar jurtin er tekin upp. Rótin er tvķskipt og sagt aš žykkari helmingurinn, eša sį hvati, hafi žį nįttśru aš auka losta og gleši manna en hinn grennri, sį blauši, auki hreinlķfi. Öšrum helmingi brönugrasrótar skal lauma undir kodda žess sem mašur vill nį įstum hjį įn žess aš hann viti. Sį hinn sami skal sķšan lįtinn sofa meš rótina undir höfšinu en sjįlfir eiga menn aš sofa meš hinn helminginn.
Margvķsleg trś er til um lękjasóley. Sé hśn lauguš lambsblóši, ślfstönn lögš viš hana og lįrvišur vafinn utan um getur enginn męlt til manns styggšaryrši. Sé jurtin lögš viš auga sér mašur žann sem stoliš hefur frį manni. Hśn dugar lķka vel leiki grunur į žvķ aš konur haldi fram hjį eiginmönnum sķnum. Žį er lękjasóley komiš fyrir ķ hśsinu žar sem įstarleikurinn fer fram og festist konan žį žar inni og kemst ekki śt fyrr en lękjasóleyin er tekin burt.
Įšur fyrr var burnirót talin nżtileg til verndar. Um hana segir Jónas frį Hrafnagili (1856-1918) ķ žjóšhįttasafni sķnu:
Skal halda um hana meš hreinum dśk, mešan hśn er grafin upp, og skera grasiš frį, žvķ aš žaš er illrar nįttśru. Eigi mį rótin koma undir bert loft; geyma skal hana ķ vķgšri mold. Mašur į aš bera hana į sér um daga, en lįta hana liggja viš rśmstokk sinn um nętur, og mun manni žį ekkert ama. (Jónas Jónasson: Ķsl. žjóšh., 409)
Burnirótin er einnig gamalkunnug lękningajurt. Af stönglinum var sošiš seyši og smyrsl. Seyšiš var tališ gott viš hausverk, lķfsżki (nišurgangi), nżrnaveiki, blóšsótt, gulu og öšrum innvortis meinum en smyrslin žóttu gręšandi. Auk žessa var burnirótin talin gott mešal viš hįrroti eins og önnur nöfn hennar, greišurót og höfušrót, benda til.
Sé marķuvöndur, eša kveisuskśfur, borinn ķ lófa varnar hann žvķ aš reišhestur manns žreytist. Einnig er frį žvķ greint ķ žjóšsögum aš marķuvöndurinn, sem sumir kalla hulinshjįlmsgras, vaxi ķ kirkjugöršum. Taka skal jurtina um messutķma en skvetta fyrst yfir hana vķgšu vatni. Gęta veršur žess aš snerta ekki marķuvöndinn meš berum höndum og lįta ekki sól skķna į hann. Geyma skal jurtina ķ hvķtu silki og helgušu messuklęši. Žegar menn vilja svo varpa yfir sig hulinshjįlmi skulu žeir gera krossmark umhverfis sig ķ fjórar įttir, bregša svo marķuvendinum yfir sig og mun žį enginn sjį žį.
Annars var marķuvöndurinn įšur fyrr talinn alhliša lękningajurt. Hann žótti duga vel viš hjartveiki, matarólyst, vindgangi og uppžembingi, ormum, blóšlįti, sinateygjum, köldu og gikt.
Žjófarót er rót holtasóleyjarinnar og var einna helst talin vaxa žar sem žjófur hafši veriš hengdur og žį af nįfrošunni śr vitum hans eša upp af gröf hans. Hśn var sögš hafa žį nįttśru aš draga aš sér fé śr jöršu. Fyrst uršu menn žó aš stela peningi og setja undir rótina. Peningnum žurfti aš stela frį blįfįtękri ekkju mešan į messu stóš į einhverri af žremur stórhįtķšum įrsins. Žjófarótin dregur alltaf til sķn sams konar peninga og settir eru undir hana og žvķ var mönnum akkur ķ aš stela sem stęrstum peningum til žessara nota.
Sżkisgras mį nota til aš nį įstum stślku sé hśn til žess treg. Gęta veršur žess aš tķna jurtina milli Jónsmessu og Marķumessu, snemma morguns, įšur en fuglar fljśga upp. Žvķ nęst verša menn sér śti um lokk śr hįri stślkunnar, saxa hann smįtt saman viš grasiš, blanda meš hunangi og gera śr deig og baka viš eld. Žį į aš gefa stślkunni aš borša baksturinn og mun hśn viš žaš fį óslökkvandi įst į manni.
Sama gagn gerir umfešmingur žvķ sé hann lįtinn undir höfuš sofandi stślku fęr hśn grķšarlega įst į žeim sem žaš gerir.
Hér hafa einungis veriš nefnd nokkur dęmi um jurtir sem notašar hafa veriš til lękninga og galdra en mun fleiri dęmi mętti taka.
Menn hafa til dęmis lengi haft trś į lękningamętti blóšbergstes, žaš er seyši af blóšbergi, og vissulega hefur žaš hressandi įhrif. Sumir telja žaš gott viš timburmönnum, höfušverk, tķšateppu, žvagstemmu, flogaveiki, kvefi, haršlķfi, hjartveiki og svefnleysi. Fjandafęla var, eins og nafniš bendir til, talin góš jurt til varnar draugum og djöflum og žess vegna žótti gott aš hafa hana ķ hśsum eša bera hana ķ hśfu sinni. Sortulyng ver mann fyrir öllum illum öflum, mjašjurt getur hjįlpaš manni aš komast aš žvķ hver hefur frį manni stoliš og įšur fyrr var žvķ trśaš aš vęri fjallafoxgras saumaš ķ kvišarull saušfjįr yrši žvķ ekki grandaš af refum.
Vķsindi og fręši | Breytt s.d. kl. 08:52 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (0)
6.2.2009 | 19:12
Alveg getur gengiš fram af manni hroki sjįlfstęšismanna
Ég hef ekki mikinn įhuga į aš blogga um pólitķk, en gat ekki annaš en skutlaš žessu hér inn:
Kjartan Gunnarsson, fyrrverandi framkvęmdastjóri Sjįlfstęšisflokksins, segir blašagrein ķ morgun aš Jóhanna Siguršardóttir beri sjįlf fulla pólitķska įbyrgš į peningastefnunni og geti žvķ ekki rekiš Davķš Oddsson. Kjartan sakar nżja rķkisstjórn um pólitķskar hreinsanir.
Kjartan Gunnarsson var framkvęmdastjóri Sjįlfstęšisflokksins ķ 26 įr og nįinn samstarfsmašur Davķšs Oddssonar.
Hann ritar grein ķ Morgunblašiš ķ dag, žar sem hann fullyršir aš engin mįlefnaleg rök séu fyrir žvķ aš reka Davķš śr embętti sešlabankastjóra. Peningastefna sķšustu įratuga hafi veriš byggš į rįšgjöf fęrustu sérfręšinga og lengi hafi ķslenskir hagfręšingar veriš fylgjandi žessari stefnu. Žį spyr Kjartan hvort Jóhanna Siguršardóttir, forsętisrįšherra viti ekki aš tveir af žremur sešlabankastjórum séu hagfręšingar.
Hann segir žaš vera į beina pólitķska og lagalega įbyrgš Jóhönnu įkveši hśn aš reka Davķš eins og hśn hafi bošaš. Įkvęši um Landsdóm ķ stjórnarskrįnni séu mešal annars til aš koma lögum yfir rįšherra sem misbeiti valdi sķnu stórkostlega. Jóhanna hafi sjįlf, sem rįšherra ķ sķšustu rķkisstjórn, tekiš fulla įbyrgš į peningastefnunni meš samrįšherrum sķnum og geti žvķ ekki rekiš Davķš.
Kjartan segir aš nż rķkisstjorn sé mynduš til brįšabirgša og hafi komist til valda ķ skjóli ofbeldis. Pólitķskt umboš stjórnarinnar sé afar takmarkaš. Žvķ sé furšulegt aš slķk stjórn efni til stórfelldra pólitķskra hreinsana. Rįšuneytisstjórar forsętis- og fjįrmįlarįšuneytis hafi žegar veriš settir til hlišar.
Jóhanna Siguršardóttir, forsętisrįšherra, kvešst lķta mįliš öšrum augum en Kjartan. Žetta sé ešilieg endurskipulagning į eftirlitskerfi į borš viš Sešlabankann mišaš viš ašstęšur undanfariš.
Steingrķmur J. Sigfśsson, fjįrmįlarįšherra, tekur ķ sama streng. Landiš sé ķ grķšarlegum erfišleikum vegna efnahags- og kerfishruns og pólitķskrar hugmyndafręši sem sé ekki sķst runnin śr herbśšum og borin fram af forystumönnum Sjįlfstęšisflokksins į umlišnum įrum. Hann segir žį bżsna bratta, Sjįlfstęšismenn, aš kasta steinum śr glerhśsi žessa dagana.
Stjórnmįl og samfélag | Breytt s.d. kl. 19:13 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (0)
4.2.2009 | 17:48
Upplżsingar um žunglyndi
Einkenni žunglyndis nį til alls lķkamans, bęši andlega og lķkamlega. Auk žunglyndis geta einstaklingar oršiš örir eša meš oflęti. Žaš gerist žó ekki oft. Ef einstaklingur lķšur af meir en žrem eftirtalinna gešręnu einkenna žunglyndis og meir en einu lķkamlegu, er mjög lķklegt aš hann hafi žunglyndi. Ef hann er meš minnst žrjś einkenni oflętis er mjög lķklegt aš hann hafi oflęti.
Helstu gešręnu einkenni žunglyndis eru:
-
- Depurš allt veršur dapurt og žungt.
- Vonleysi um bata og žvķ tilgangslaust aš leita hjįlpar.
- Hjįlparleysi tilfinning fyrir vangetu eša aš vera ósjįlfbjarga og fį ekki stušning.
- Kvķši fyrir einhverju, oft óraunhęfu, eša kvķši įn skżringar.
- Óróleiki eša eiršarleysi įn sżnilegs tilefnis annars en innri vanlķšan.
- Įnęgja og įhugi dvķn eša hverfur alveg.
- Svefn breytist stundum žannig aš erfitt veršur aš sofna, stundum vaknaš oft į nóttu, stundum vaknaš 2-3 klukkutķmum fyrr aš morgni en venjulega, stundum of mikill svefn.
- Kynlķf minnkar, stundum ekkert.
- Įhugamįl dvķna og félagsleg einangrun vex.
- Matarlyst oftast minnkandi, stundum aukin.
- Žreyta eša slen verša įberandi og oft tekin sem teikn um alvarlegan lķkamssjśkdóm.
- Tregša sem kemur m.a. fram ķ hęgum višbrögšum, hreyfingum, tali og hugsun.
- Vanmįttarkennd eša sektarkennd ašallega ķ formi žess aš vera einskis nżtur, óžarfur, erfišur fjölskyldu sinni, jafnvel skašlegur og syndugur.
- Hugsun veršur hęgari, hugarflug fįtęklegt, oft bundiš viš sérstakar hugsanir. Įkvaršanataka veršur meir efablandin og óörugg.
- Tómleiki meš tilfinningu fyrir žvķ aš vera dofinn eša daušur ķ hugsun, tómur.
- Sjįlfsvķgshugsanir byrja oftast meš žeirri tilfinningu aš veršskulda aš deyja eša aš daušinn einn lini žjįningarnar.
Helstu lķkamlegu einkenni žunglyndis eru:
Höfušverkir, magaverkir, verkir almennt, tregar hęgšir og svitaköst eru mešal algengustu lķkamseinkenna. Verkirnir batna almennt lķtiš eša ekkert žó tekin séu verkjastillandi lyf.
Orsakir žunglyndis
Ķ fyrsta lagi mį rekja žunglyndi til ytri orsaka.
Ķ öšru lagi mį rekja orsakir žunglyndis til lķkamlegra sjśkdóma t.d. skjaldkirtilssjśkdóma og vķrusasjśkdóma. Einnig getur žunglyndi komiš fram viš fęšingar. Ein af hverjum tķu konum fį žunglyndi eftir fęšingu.
Ķ žrišja lagi mį rekja orsakir žunglyndis til notkunar lyfja t.d. lyfja viš hįžrżstingi, hormónalyfja o.s.frv.
Ķ fjórša lagi mį rekja orsakir žunglyndis til viškvęms persónuleika.
Ķ fimmta lagi finnast engar ytri orsakir. Žunglyndiš er innlęgt. Svo viršist sem žaš gęti byrjaš jafnvel į hamingjustund ķ lķfi einstaklings.
Žegar um er aš ręša innlęgt žunglyndi žį er tališ aš veilan liggi ķ erfšažįttum einstaklingsins. Reyndar hafa rannsóknir sżnt aš ef einkenni innlęgs žunglyndis koma fram ķ öšrum einstaklingi eineggja tvķbura žį eru allt aš 70% lķkur til žess aš hinn tvķburinn fįi svipuš einkenni, jafnvel žótt žeir séu aldir upp į ólķkum heimilum. Hins vegar er um óverulega aukningu aš ręša hjį börnum foreldris, er hefur fengiš innlęgt žunglyndi og ašeins algengar hjį börnum foreldra er bįšir hafa fengiš žunglyndi. Stundum viršist svo sem žunglyndi komi fram ķ ęttliš fram af ęttliš og stundum įn žess aš vitaš sé til um aš sjśkdómurinn finnist ķ ętt.
Fyrir u.ž.b. 35 įrum var fariš aš veita žvķ eftirtekt aš sum lyf gįtu haft įhrif į gešręnt įstand. Frekari rannsóknir leiddu til žeirrar vitneskju aš meš žunglyndi fylgir röskun į starfsemi heila. Starfsemi bošbera, en žaš eru efni er flytja boš į milli fruma, er skert. Tveir flokkar bošbera er mest tengjast žunglyndi eru serotonin og norepinephrine. Įlitiš er aš skortur į serotonini geti orsakaš m.a. svefntruflanir, pirring og kvķša. Skortur į norepinephrine getur leitt til slappleika, ašgeršarleysis og vonleysis.
Sjįlfsvķg og sjįlfsvķgshugsanir
Stundum fį einstaklingar, er lķša af žunglyndi, žį tilfinningu aš daušinn einn geti leyst žį undan žjįningum. Naušsynlegt er aš taka alvarlega slķkri tilfinningu og hafa samrįš viš lękni um višbrögš. Strax og žunglyndi léttir hverfur žessi tilfinning.
Sjįlfsvķg eru alvarlegustu afleišingar žunglyndis. Um helmingur allra žeirra einstaklinga er fremja sjįlfsvķg, lķša af žunglyndi. Tališ er aš um 10% žeirra er žjįst af einkennum žunglyndis fremji sjįlfsvķg.
Hvenęr į aš leita lęknis?
Viš leiša er ekki naušsynlegt aš leita til lęknis en lęknisfręšileg mešferš er naušsynleg žegar um žunglyndi er aš ręša. Žunglyndi er sįrt e.t.v. versti sįrsauki sem manninn getur hrjįš. Oft eru einkennin vęg ķ fyrstu og žvķ vill verša biš į žvķ aš leitaš sé til lęknis. Įrangur af mešferš fęst yfirleitt ekki fyrr en eftir 10-20 daga. Žvķ er naušsynlegt aš hefja mešferš sem fyrst.
http://www4.landspitali.is/lsh_ytri.nsf/pages/fraedsla_thunglindi.html
Žarna fann ég žetta og žaš er alveg žess virši fyrir alla aš lesa allt efniš.
Ég vona aš Landspķtalinn fari ekki ķ mįl viš mig, žó ég noti efni frį žeim til aš hjįlpa bęši mér og öšrum
1.2.2009 | 06:53
Žjófarnir eru vķša
Hvaš ętli žaš séu margir sem stunda žennan žjófnaš į Ķslandi aš skrį sig sem einstętt foreldri en eru žaš ekki til aš fį hęrri barnabętur greiddar frį skattborgurunum?
Stįlu žjórfé af starfsfólki | |
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt |
Bloggar | Slóš | Facebook | Athugasemdir (0)